Pasaiako portuaren sarreratik hurbilen dagoen murgilaldian gaude, orain itsaso zabalean, mendebalderantz, Ulia mendiaren magaletik. Sarrera La Platako itsasargia dagoen horma batek mugatzen du, “sasiguchi” izeneko itsas hondo harritsu batekin, xafla itxurako formazioan hedatzen dena, mendebaldetik ekialdera, itsasontziak portura sartzen diren kanaleraino.
“Tajo Kanoiontzia” Hirugarren Gerra Karlistan (1872-1876) gobernuak eraikitako 10 itsasontzietako bat izan zen. Gobernuak 10 kanoiontzi eraiki zituen. Zehazki, “Tajo” itsasontzia Kantauriko kostaldea patruilatzen zuen. Burdinazko itsasontzia zen, bi kanoi eta ikatzez elikatzen zen motor batez hornitua.
Gerra amaitutakoan, itsasontzi hauek itsas komandante desberdinen artean banatu ziren kostaldeko guardia-ontzi gisa jarduteko. Donostiako komandanteari “El Tajo” esleitu zioten.
1895eko ekainaren 8an, itzulerako bidaian goizaldeko batean, “El Tajo”, ikusgarritasun eskasagatik, “sasiguchi” harkaitz-eremuaren kontra jo eta hondoratu egin zen, berriro flotatzeko aukerarik gabe.
Itsasontzia 7-10 metroko sakoneran ainguratuko da, itsasaldiaren arabera. Lehenengo aurkituko duguna “Tajo”-ren aztarnak dira. Arretaz begiratzen badugu, itsasontziaren eskeletoa ikus dezakegu, 24 metroko luzerarekin.
Ekialderantz murgilduko gara. Eremu osoan, kanoi-ontziaren hondakin sakabanatuak ikusteko aukera izango dugu. Norabide horretatik jarraitzen badugu, 26 metro inguruko sakoneran dagoen kanalera iritsiko gara. Han, itsasontziaren galdararen hondakinak aurkituko ditugu, hainbat ekaitzek mugitu dituztenak. Kanalean sartuta, hegoalderantz joko dugu, harkaitz-irtengunearen amaiera inguratuz. Eremu honetan, mihi-arrainak aurki ditzakegu hondarretan eta armiarma-karramarroak harkaitzetan.
Hegoalderantz nabigatzen jarraitzen badugu, badiako aingurarik handiena aurkituko dugu, XVIII. mendekoa. Handik, ipar-mendebalderantz abiatuko gara, 10-12 metro inguruko sakonerara igoz, portuko sarrera-kanalaren kanpokoen dagoen dorre hondoratura iritsiz. Eremu hau torpedoz josita dago.
Itsasontzira itzultzea kontrako noranzkoan egiten da, hau da, ekialderantz, kanalera iritsi arte, lauza inguratuz eta bertatik igoz kanoiontziraino, mendebalderantz.
Harlautzaren gailurrean, arrain-sardak, balisto-arrainak eta San Pedro itsaslapurrak aurki ditzakezu. Hormen eta arroken artean, itsas aingirak, armiarma-karramarroak, nudibrankioak eta txipiroiak aurkituko dituzu. Armiarma-karramarroak eta baita otarrainak ere ez dira arraroak txatarraren eta motor-blokearen artean.
